സാധാരണയായി പശു പ്രസവിച്ച് അഞ്ചെട്ടു മണിക്കൂറിനകം മറുപിള്ള പുറത്തുവരും. എന്നാല് 24 മണിക്കൂറിനുശേഷവും അതു പുറത്തു പോകുന്നില്ലെങ്കില് വെറ്ററിനറി ഡോക്ടറെക്കൊണ്ട് നീക്കം ചെയ്യിക്കേണ്ടതാണ്. `മാച്ച്' വേണ്ടവിധത്തില് നീക്കം ചെയ്തില്ലെങ്കില് ഗര്ഭാശയസംബന്ധമായ സുഖക്കേടുകള്ക്കിടയാക്കും.
പുറത്തുവരുന്ന മാച്ച് പശു തിന്നാതിരിക്കുന്നതിനുവേണ്ട മുന്കരുതലുകള് ചെയ്യേണ്ടതാണ്. പശുക്കള് മാച്ചു തിന്നുന്നപക്ഷം പാല് കുറയുമെന്നാണു കണ്ടെത്തിയിരിക്കുന്നത്. പശുവിന്റെ ആമാശയത്തിലെത്തുന്ന മാച്ച് ചെറിയ മാംസഗോളങ്ങളായിത്തീര്ന്ന് ആമാശയഭിത്തികളിലെ അറകളില് പറ്റിച്ചേര്ന്നിരിക്കുന്നതിനാല് പശു ശരിയായി തീറ്റ തിന്നാതെയും അയവിറക്കാതെയുമിരിക്കുന്നു. തന്നിമിത്തം പാലുല്പ്പാദനം കുറയുകയും ചെയ്യും. കൂടാതെ മറുപിള്ളയില് പാല് കുറയ്ക്കുന്ന ഈസ്ട്രോജന് എന്ന ഹോര്മോണ് അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്.
ആദ്യത്തെ പ്രസവത്തില് പശുവിന്റെ അകിട് കണക്കിലധികം നീര്ക്കെട്ടു വികസിക്കുകയും സ്പര്ശിച്ചാല് വേദന അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്തേക്കാം. അകിടില് ചെറുതായി ചൂടുവെയ്ക്കുകയും ഗ്ലിസറിന് മാഗ്സല്ഫ് മിശ്രിതം ഉണ്ടാക്കി പുരട്ടുകയും ചെയ്യുന്നത് ഫലപ്രദമാണ്.
സാധാരണയായി നാട്ടിന്പുറങ്ങളില് പശുക്കള് പ്രസവിച്ചു കഴിഞ്ഞാല് അതിന്റെ തുമ്പില് ചാരം വാരിയിടാറുണ്ട്. ഇതു നിമിത്തം ടെറ്റനസ് പോലെ മാരകമായ രോഗങ്ങള് ഉണ്ടായി പശുക്കള് ചത്തുപോകുന്നതിനു പോലും കാരണമാകുന്നതിനാല് ഇത്തരം നടപടികള് ഒഴിവാക്കേണ്ടതാണ്.
പശുക്കളുടെ പ്രസവശേഷം സാധാരണ ഗര്ഭപാത്രത്തില്നിന്നും തവിട്ടുനിറത്തിലുള്ള അഴുക്ക് പോകാറുണ്ട്. എന്നാല് പുറത്തു പോകുന്ന ദ്രാവകത്തില് ദുര്ഗന്ധം ഉള്ളതായി അനുഭവപ്പെട്ടാല് മാത്രമേ ചികല്സിക്കേണ്ടതുള്ളൂ.
പശുക്കള് പ്രസവിച്ചു കഴിഞ്ഞാലുടന് വാഴക്കുല പഴുപ്പിച്ചു കൊടുക്കുക. തെങ്ങിന്റെ ചൊട്ട ഇടിച്ചു കൊടുക്കുക, നെല്ല് പുഴുങ്ങി കൊടുക്കുക, കഞ്ഞിവെച്ചു കൊടുക്കുക തുടങ്ങിയ നാടന്പ്രയോഗങ്ങള് മൂലം പലപ്പോഴും ദഹനക്കേട് ഉണ്ടാകാറുണ്ട്. തന്നിമിത്തം തുടര്ന്നു പാല് കിട്ടാതെ വരുന്ന ഒരവസ്ഥയില് എത്തിച്ചേരുന്നതാണ്. പശുക്കള് പ്രസവിച്ചു കഴിഞ്ഞുള്ള ദിവസങ്ങളില് ദഹനത്തിനു സഹായകരമായ പോഷകാംശങ്ങളുള്ള ആഹാരസാധനങ്ങളാണു കൊടുക്കേണ്ടത്. സ്ഥിരമായി കൊടുത്തുവരുന്ന ആഹാരങ്ങള് തന്നെ കൊടുക്കാം. എന്നാല് പിണ്ണാക്കിന്റെ അംശം കുറച്ചു ദിവസം കുറയ്ക്കണം.
ശരിയായ ആഹാരം കിട്ടി വരുന്ന പശു പ്രസവിച്ച് 40 ദിവസം കഴിയുമ്പോള് മദിയുടെ ലക്ഷണങ്ങള് കാണിക്കുന്നതാണ്. എന്നാല് പശുവിന്റെ ആരോഗ്യത്തെ മുന്നിര്ത്തി രണ്ടാമത്തെയോ മൂന്നാമത്തെയോ മദിക്കു വീണ്ടും കൃത്രിമബീജസങ്കലനം നടത്താവുന്നതാണ്. ഇതിനെതിരായ പല തെറ്റിദ്ധാരണകളും നമ്മുടെ നാട്ടില് നിലവിലുണ്ട്. ഈ സമയത്ത് പശുവിന് ബീജസങ്കലനം നടത്തിയാല് കിട്ടിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന പാലിന്റെ അളവു കുറഞ്ഞു പോകുമെന്നോ പാലിനു പുളിരസം ഉണ്ടാകുമെന്നോ സംശയിക്കുന്നവരുണ്ട്. ഈ ധാരണ തെറ്റാണ്. പശുവിനെ താമസിച്ചു ബീജസങ്കലനം നടത്തുന്നതുമൂലം ആദായമില്ലാത്ത കാലം ദീര്ഘിക്കുന്നതിനും തന്നിമിത്തം സാമ്പത്തികമായ നഷ്ടം നേരിടുന്നതുമാണ്. തക്കസമയത്തു ബീജസങ്കലനെ നടത്തിയില്ലെങ്കില് ചില പശുക്കള്ക്ക് ചെന പിടിക്കാനും വിഷമം നേരിടാറുണ്ട്.